Samsun’daki Onur Anıtı’nın özellikleri neler?

Samsun'un İlkadım ilçesi 19 Mayıs Mahallesi Atatürk Parkı'nda yer alan ve şehrin simgesi haline gelen Onur Anıtı, 87 yaşına girdi. Türkiye Cumhuriyetinin kurucusu Mustafa Kemal Atatürkün önderliğindeki Kurtuluş Savaşının başlangıcı sayılan ve Avusturyalı heykeltıraş H. Kriphele yaptırılan anıt, geniş bir katılımla 15 Ocak 1932de açılmıştı.

ONUR ANITININ AÇILIŞ HİKAYESİ:
Samsun halkı, Atatürkün Kurtuluş Savaşını başlatmak üzere 19 Mayıs 1919da Bandırma Vapuru ile Samsuna çıkmasını ölümsüzleştirmek amacıyla Mustafa Kemalin karaya ayak bastığı noktada bir Anıt yaptırmaya karar vermişti. 19 Mayıs 1927 tarihinde, Samsun Valisi (1926-31) Kazım İnanç tarafından anıtın kaidesinin temeli atılmıştı. Heykel için ise, 1928de Samsun halkı tarafından daha önce Türk Hükümeti tarafından açılan Ankara Ulus Zafer Anıtı yarışmasında birinciliği kazanmış Avusturyalı heykeltraş, gravür ve resim sanatçısı Heinrich Krippele sipariş verilmişti.

MUSTAFA KEMAL, KRIPPEL'A POZ VERDİ
Heykelin sipariş edildiği Avusturyalı heykeltraş Heinrich Krippel, 17 Eylül 1883te Viyanada doğmuş, Viyana Güzel Sanatlar Akademisinde  Edmund von Hellmer ve Hans Bitterlich stüdyosunda eğitim görmüştü. Viyanada Çağın sanatı yapılmalı, Sanatın özgürlüğü olmalıdır diyen ve klasik sanata daha çok önem verip, yeniliğe kapılarını kapatan Viyana Sanat Okulundan ayrılarak, Berlin ve Münihte kurulan sanatçı birliklerini örnek alarak Viyanada kurulan Secessiona katılan sanatçı, 1925 yılında geldiği Türkiyede 1938e kadar 13 yıl kalmış, bir çok eser vermişti. Mustafa Kemal Atatürk, bu eserler için sanatçıyı köşkte misafir etmiş ve ona anıt için poz vermişti. Krippel tekrar Türkiyeye geri dönmek arzusuyla gittiği Viyanadan II. Dünya Savaşının patlak vermesi nedeniyle dönememiş ve geçirdiği mide ameliyatı sonrasında 5 Nisan 1945te Viyanada 62 yaşında vefat etmişti. 

32 PARÇADAN OLUŞUYOR
Krippel, tüm heykellerinin çalışmalarını Türkiyede yapmış, asıllarını ise Viyanadaki atölyesinde hazırlamıştı. Heykellerin bronz dökümleri parçalar halinde Viyanadaki Vereinigte Metallwerkede yapılmıştı. Samsun 19 Mayıs Anıtı Heykelinin dökümleri de 32 parça halinde yine Viyanada Vereinigte Metallwerke'de yapılmış, 32 parça son ayarlar ve temizlikleri ve rötuşları yapılmak üzere yola çıkarılmadan önce monte edilmiş, kontrol edilmiş ve sonra tekrar sökülerek taşınmak üzere 32 adet sandığa konulmuştu. Heykelin sandıkları, Hamburgdan hareket eden Alman Dusche Levant Linie Kumpanyasının Nicea vapuru ile taşınarak, 15 Ekim (Teşrin-i Sani)1931 Pazar günü, Samsun limanına getirilmiş, ancak sandıklar hava muhalefeti nedeniyle 17 Ekim Salı günü gemiden indirilebilmişti. Heinrich Krippel de Samsuna heykel ile birlikte aynı vapur ile gelmiş, Park Oteline yerleşmişti. Heykelin daha önceden inşaatı tamamlanan kaidesi üzerine monte edilmesi sırasında, bizzat Krippel de Viyanalı bir mühendis olan Mayer ile birlikte görev almıştı.

ASKERİ BANDO VE MARŞLAR EŞLİĞİNDE...
Anıtın açılış töreni için başlangıçta İnönü Zaferinin yıl dönümü olan 10 Ocak günü düşünülmüş ancak bazı hazırlıkların yetişmemesi üzerine açılış töreni, 15 Ocak (Kanun-i Sani) 1932 Cuma günü, büyük bir kalabalığın katılımıyla gerçekleşmişti. Saat 14:00'e yaklaşırken Tokattan gelen askeri bando marşlar çalarak tören alanına gelmiş, ardından askeri kıta, jandarma, polisler, mektepliler, esnaf cemiyeti mensupları, şehirde yaşayan yabancılar, konsoloslar, sınai ve mali müessese mensupları, civar kasabalardan gelen halk ve Samsun halkı anıtın etrafında yerlerini almıştı. Bando tarafından çalınan İstiklal Marşının ardından, anıtın önünde yapılan kürsüden Reis-i Cumhur ve Başvekil tarafından gönderilen telgraflar okunmuştu. Vali Mehmet Salim Gündoğan, yaptığı bu konuşmanın ardından heykele sarılı örtüyü tutan kurdelayı kesmiş ve heykelin açılışını yapmıştı.