Nisan 2024’te, Başbakan Benjamin Netanyahu, en az 30 rehinenin serbest kalmasını sağlayacak Gazze ateşkes anlaşmasını, aşırı sağcı Maliye Bakanı Bezalel Smotrich’in hükümeti düşürme tehdidi nedeniyle durdurdu.
New York Times’ın detaylı araştırmasına göre, Netanyahu bu kararla Gazze savaşını kendi siyasi çıkarları için uzatıyor; iç siyasi imajını güçlendirmek ve iktidarda kalmak için savaşı bilinçli olarak sürdürüyordu.
Aynı raporda, üç ay sonra Ulusal Güvenlik Bakanı Itamar Ben Gvir’in itirazıyla Netanyahu’nun, Beyaz Saray’ın Gazze savaşı sona ererse İsrail ile Suudi Arabistan arasındaki normalleşmeyi sağlamaya yönelik çabalarını da baltaladığı ortaya çıktı.
Gazze savaşından üç gün önce, Netanyahu’nun İran’a saldırı planını Haredi milletvekili Moshe Gafni’ye bildirdiği, böylece Gafni’nin, yeshiva öğrencilerinin askerlik muafiyetinin yasallaşmaması nedeniyle hükümeti düşürmesini önlemeye çalıştığı aktarıldı.
Times, 7 Ekim 2023’teki Hamas saldırısından önce Netanyahu’nun, yargı reformları yüzünden artan iç ayrışmaların İsrail’in düşmanları tarafından saldırı için fırsat olarak görüldüğüne dair güvenlik uyarılarını defalarca görmezden geldiğini vurguladı.
Savaşın başlamasıyla Netanyahu’nun güvenlik yetkililerine olan güvensizliği o kadar arttı ki, generallerin toplantı öncesi gizli kayıt yapmadıklarından emin olmak için üstleri aratıldığı ifade edildi.
Netanyahu’nun ofisi ise haberde yer alan birçok soruya yanıt vermedi.
Smotrich’in tehdidi sonrası Netanyahu Gazze ateşkesini rafa kaldırdı
New York Times’a göre, Netanyahu’nun geçen yıl Nisan ayında engellediği ateşkes, savaşı kalıcı olarak sona erdirip kalan rehine krizini çözme şansı sunuyordu.
Bu ateşkes, Suudi Arabistan’ın barış görüşmelerini hızlandırmaya istekli olduğunu gizlice işaret ettiği bir dönemde, İsrail-Suudi normalleşme ihtimalini artıracaktı.
Ancak savaşın sona ermesi, Smotrich ve Ben Gvir’in desteklediği, Gazze’de yerleşim kurmayı ve Filistinlilerin büyük kısmını bölgeden uzaklaştırmayı hedefleyen aşırı sağcı unsurların tepkisini çekebilir, hükümetin çökmesine yol açabilirdi.
Netanyahu, planı koalisyonundaki aşırı sağ ortaklarına karşı son ana kadar gizleyerek hızlıca kabineden geçirmeyi umdu.
Ancak kabine toplantısında Smotrich, böyle bir ateşkes anlaşması kabul edilirse hükümetin artık var olmayacağını açıkça söyledi.
Bunun üzerine Netanyahu, Maliye Bakanı’na böyle bir planın masada olmadığını garanti etti.
Aynı dönemde, Biden yönetimi anketlerle İsraillilerin çoğunluğunun savaş yerine rehine anlaşmasını desteklediğini Netanyahu’ya iletti; ancak Netanyahu, “Oy verenlerimin çoğu böyle düşünmüyor” cevabını verdi.
Ben Gvir’in itirazıyla Suudi normalleşme girişimi de suya düştü
Biden yönetimi, 2024 bahar ve yaz aylarında İsrail-Suudi Arabistan normalleşmesini ilerletmeye çalıştı; bunun Netanyahu’yu Gazze savaşını bitirmeye ikna etmesini umut ediyordu.
Netanyahu, başlangıçta bu fikre sıcak baktı ve Mayıs’ta Smotrich tehdidiyle durdurduğu ateşkes teklifini yeniden gündeme getirdi. Ancak Temmuz’da yeni şartlar koyarak görüşmeleri sekteye uğrattı.
ABD Ulusal Güvenlik Danışmanı Jake Sullivan, 18 Mayıs’ta Suudi Veliaht Prens Muhammed bin Salman ile görüşerek normalleşme sürecini başlattı.
Bin Salman, Gazze savaşının ortasında İsrail’le anlaşmayı ilerletmek için kararlıydı.
ABD ve Suudi Arabistan, güvenlik, ekonomi ve enerji alanlarında önemli mesafe katetti; ancak Netanyahu’nun savaşı sona erdirip Filistin devletine giden yolu kabul etmesi en büyük engeldi.
Sullivan, 19 Mayıs’ta İsrail’e giderek Netanyahu’ya mesajı iletti; Netanyahu başlangıçta olumlu yanıt verip 22 Mayıs’ta ateşkes planını onayladı.
Teklif Mısır ve Katar arabuluculara iletildi; Biden de 1 Haziran’da detayları açıkladı ve Hamas’a kabul çağrısı yaptı.
Ancak Hamas, geçici ateşkesin kalıcı olacağı garantisini almadığı için anlaşmayı geciktirdi.
Netanyahu, Suudi normalleşmesini cazip bulmaya devam etti; ancak Gazze’nin savaş sonrası yönetimi konusunda BAE ile gizli görüşmeler yapması, hükümetin çökme endişesiyle altı aydır engellediği bir konuydu.
Temmuz başında Hamas, kalıcı ateşkes talebinden vazgeçerek anlaşma yolunu açtı.
diyekonustu.com
