ABD Başkanı Donald Trump’ın Ukrayna’ya silah sevkiyatını hızlandırma planı ve Rusya’nın ticaret ortaklarına yönelik sert yaptırım tehdidi, savaş konusundaki tutumunda dramatik bir değişikliğe işaret ediyor. Ancak Trump’ın önerileri hala birçok kritik detaydan yoksun.
Patriot sistemleri ve silahlar ‘hızla’ gönderilecek
Pazartesi günü Beyaz Saray’da NATO Genel Sekreteri Mark Rutte ile ortak basın toplantısı düzenleyen Trump, Patriot hava savunma sistemleri ve diğer silahların “hızla” Ukrayna’ya gönderileceğini açıkladı. Ukrayna, Rusya’nın işgaline karşı savunmasını güçlendirmek için daha fazla silaha acil ihtiyaç duyuyor.
Trump, ABD’nin bu silahları Avrupa ülkelerine satacağını, onların da ya Ukrayna’ya sevk edeceklerini ya da kendi stoklarından gönderdikleri silahların yerine kullanacaklarını söyledi. Ancak Pentagon yetkilileri, planla ilgili birçok detayın hâlâ netleşmediğini belirtti.
Yaptırım tehdidi oldukça tartışmalı
Uzmanlar ise Trump’ın, Putin 50 gün içinde ateşkes anlaşmasına yanaşmazsa Rusya’nın ticaret ortaklarına yüzde 100 gümrük vergisi uygulama tehdidinin inandırıcılığından şüphe duyuyor. Çin ile Rusya arasındaki yaklaşık 250 milyar dolarlık yıllık karşılıklı ticaret ve büyük petrol ithalatı, bu tehdidin hayata geçirilmesi durumunda Trump’ı Pekin ile ciddi bir çatışmaya sürükleyebilir.
Analistler, Trump’ın Ukrayna meselesi yüzünden dünyanın ikinci büyük ekonomisi ile yeniden karşı karşıya gelme riskini göze almasının düşük ihtimal olduğunu söylüyor. Zira Trump, uzun süredir Ukrayna’nın ABD için hayati bir ülke olmadığını ifade ediyordu.
Trump, son dönemde sıkça uygulamadığı ve hatırlanmayan “son tarihler” koymasıyla da biliniyor. Bu yüzden Putin’e verdiği 50 günlük süre dolduğunda gerçekten harekete geçip geçmeyeceği de belirsizliğini koruyor.
Trump’ın değişen tutumu ve uluslararası tepkiler
Trump’ın açıklamaları, Ukrayna ve Washington’daki destekçileri tarafından memnuniyetle karşılandı. Birkaç ay önce, ABD Başkanı’nın Ukrayna’yı Rusya’ya karşı savunmada yalnız bırakmaya hazır olduğu endişesi hakimdi.
Ancak yıllarca Putin’i bir müttefik olarak gören Trump, şimdi savaşın hızlı sona erdirilmesinin önündeki en büyük engelin Rus lider olduğunu düşünüyor.
New Hampshire Senatörü Jeanne Shaheen, Trump’ın bu tavır değişikliğini övdü: “Bugün alınan ek Patriot bataryalarının Ukrayna’ya gönderilmesi kararı, Avrupa ortaklarımızın anlamlı yatırımları sayesinde mümkün oldu ve Putin’in korkunç saldırısından pek çok Ukraynalı hayatı kurtaracak.”
Trump’ın geçen hafta NATO liderleriyle birlikte onayladığı bu yaklaşım, Rutte ve diğer liderlerin Trump’ın “kodunu çözüp” onunla üretken bir şekilde çalışma yolunu bulduğunu gösteriyor. İlk başkanlık döneminde Trump, NATO’yu defalarca eleştirmiş ve hatta ABD’nin ittifaktan çekilmesini düşünmüştü.
Trump Avrupa’nın savaş ruhunu gördü
Trump, “İtiraf etmem gerek, Avrupa’nın bu savaş için çok fazla ruhu var. İlk başta böyle düşünmüyordum, ama gerçekten var,” dedi.
Ayrıca, Trump’a Ukrayna Devlet Başkanı Volodimir Zelenskiy ve ülkesine karşı Avrupa’nın ortak gayretinin etkili olduğu görülüyor. Şubat ayında Beyaz Saray’daki bir görüşmede Zelenskiy’i nankör ve küstah olarak eleştiren Trump, ilişkisini onarmış durumda.
Nisan ayında Ukrayna’nın mineral kaynaklarını ABD ile paylaşma anlaşmasını memnuniyetle karşıladı ve Pazartesi günü Ukrayna’nın Rusya’ya karşı verdiği “büyük cesaret”ten övgüyle söz etti.
Ticari kazanç ve hesaplar
Trump’ın hem bu mineral anlaşması hem de Pazartesi açıkladığı plan, onun “ticari” yaklaşımını yansıtıyor ve Avrupa’nın Amerikan silahlarını satın alarak ABD’ye büyük bir ekonomik kazanç sağlamasını vadediyor. Aynı zamanda Biden yönetiminin Ukrayna’ya gönderdiği büyük miktarda yardım ve silahları eleştiren Trump’ı, tutum değişikliği ve savaş için daha fazla harcama yaptığı iddialarından koruyor.
Rusya yanlısı devlet medyası ise Trump’ın Ukrayna konusunda “neocon”lara teslim olarak kendi seçmen tabanını kaybedeceği yönünde siyasi bir akım yaratmaya çalıştı.
Sözlerin arkasında ne var?
Ancak bu sözlerin arkasında ne olduğu büyük ölçüde belirsiz. Trump, “Milyarlarca dolarlık askeri ekipman Amerika’dan satın alınacak ve bu hızlıca savaş alanına sevk edilecek,” dedi. Yeni yardımın bir kısmının “günler içinde” ulaşmaya başlayabileceğini ekledi.
Uzmanlar Putin’in tavrını değerlendiriyor
Savunma politikası alanında ılımlı dış politika savunucusu olan Defense Priorities think tank’inden üst düzey uzman Jennifer Kavanagh, Putin’in ABD barış tekliflerini reddettiğini çünkü “savaşı durdurmaya hazır olmadığını” söyledi.
Kavanagh, “Putin, Rusya’nın saha avantajına sahip olduğunu doğru değerlendiriyor ve ABD ile Avrupa’nın onu baskı altına alma ya da anlamlı maliyetler yükleme kapasitesinin çok sınırlı olduğunu düşünüyor,” dedi. “Ukrayna’ya daha fazla yardım askeri dengeyi köklü şekilde değiştirmez ve Putin ek yaptırımlara göğüs germeye hazır.”
Kavanagh, Ukrayna’yı sürekli silahlandırma stratejisinin “sürdürülebilir olmadığını” savunurken, Avrupa ve ABD’nin mevcut silah stoklarının sınırlı olduğunu, bu nedenle yakın zamanda Ukrayna’ya gönderilebileceklerin kısıtlı olduğunu belirtti. Avrupa’nın savunma sanayisi ABD’ye kıyasla çok daha küçük ve yeni silah siparişleri verilebilir ancak teslimatlar aylar hatta yıllar alabilir.
Ekonomik yaptırımların etkisi belirsiz
Ekonomik tehditler ise daha da belirsiz ve tartışmalı. Trump, ateşkes sağlanmazsa Rusya ve ticaret ortaklarına yüzde 100 gümrük vergisi uygulayacağını açıkladı.
Ancak ABD’nin Rusya’dan 2024 yılında sadece yaklaşık 3 milyar dolarlık ithalatı var ve bunun çoğunluğu ABD için hayati gübre, demir-çelik ve nükleer reaktörler için uranyum gibi ürünlerden oluşuyor.
Trump’ın bu ticareti nasıl etkileyeceği ise net değil. (ABD’nin Rusya’ya ihracatı ise sadece 500 milyon dolar seviyesinde.)
Trump’ın, Rusya ile ticaret yapan ülkelere yönelik “ikincil” yaptırım tehdidi ise daha etkili olabilir. Rus ekonomisi, Batı liderliğindeki yaptırım rejimine dahil olmayan ülkelere petrol ve gaz ihracatı sayesinde yaptırımların yükünü büyük ölçüde hafifletti.
Gazete Oksijen
