İnsan bir müzeye girerken, geçmişin derinliklerine doğru bir yolculuğa çıkacağını düşünür. Hele ki, Karadeniz’in en büyük müzesi olarak lanse edilen, hırçın dalgalarından esinlenildiği sözleriyle açılan ve bakan eliyle kurdele kesilen bir yapıya adım atıyorsa, beklentiler daha da yükselir.
Ancak gerçekte, bu müze, tarihi değerlerimizin üzerine örtülmüş bir alüminyum mezar taşı gibi duruyor Samsun’un göbeğinde.
Amisos Mozaiği: Görmek için trambolin lazım
Müzenin kalbinde, en önemli buluntulardan biri olan Amisos Mozaiği yer alıyor. Ama nasıl yer almak! Mozaiğe erişmeye çalışanlar parmak uçlarında yükseliyor, kimisi zıplıyor, kimisi gözlerini kısıp kafasını yana eğiyor, çünkü sergileme değil, saklama sanatı icra edilmiş burada. Görmek için trambolinden zıplamanız lazım. Bu değerli mozaik, üzerine cam bile konmadan, düz zemine gömülerek adeta ‘bakma da unut’ mesajı veriyor. Kültür ve Turizm Bakanlığı’nın gözünden kaçtıysa yazık, bilerek yapıldıysa daha da yazık.
Labirent içinde tarih: Kronolojiye veda
Müzenin içinde ilerlemek ise adeta bir labirent oyunu. Kronolojik bir sıra bekliyorsan, bırak o beklentiyi kapıda. M.Ö.’den M.S.’ye değil, sağdan sola, yukarıdan aşağıya bir koşturmacaya sokuyor seni. Bu yapının içinde tarih değil, panik dolaşıyor. Yönlendirmeler mi? Onlar da kendi tarihini yazmaya çıkmış, çünkü yol göstermiyorlar, yol kaybettiriyorlar.
Işıklar ve gölgeler: Şaşılık manifestosu
Ve ışıklar… Aman o ışıklar! Bir mühendislik başarısı değil, bir şaşılık manifestosu! Parıltının olmadığı yerde parıltı yaratılmış, olması gereken yerde göz karası gibi bir karanlık. Ziyaretçiler eseri inceleyemiyor çünkü ışık gözünü kamaştırıyor. Eserin güzelliğine değil, ışık mimarisinin kepazeliğine maruz kalıyorsun. Amisos hazinesine bakacağım derken gözüne çarpan refleksiyon, tarih değil retina yanığı bırakıyor.
Sosyal medya kabusu: Bulanık hatıralar
Bir de sosyal medya için bir kare alayım dedin mi? Geçmiş olsun. Kameran, ışığı da yönü de bulamıyor. Şehri tanıtacağım, müzeyi paylaşacağım diye heveslenen gençler, bulanık ve aşırı pozlanmış karelerle hayal kırıklığını arşivliyor.
Mimari illüzyonda boğulma
Ve mimari… Güya Karadeniz’in dalgalarından ilham alınmış. Belli ki sadece dalgaya alınmış, ruhu ve zekâsı içeride kaybolmuş. Dalgaları taklit ettik dediler, ama bu dalga bizi sahile değil, yüzümüze çarptı. Ne mühendislik var, ne teknik düzen. Görkemli dış cephe, içerideki teknik fukaralığı örtemiyor. Müze değil, iç mimarlık öğrencisinin mezuniyet projesi gibi; güzel görünüyor ama çalışmıyor.
İkiztepe yanılgısı: Tarihi bilgisizlik mi, ihmal mi?
Ve işin bir başka tuhaf kısmı, müzedeki İkiztepe sergisinde karşımıza çıkıyor. Müze duvarlarında bir bilgilendirme panosunda, “İkiztepe, Samsun’un 7 km batısında, Kızılırmak’ın getirdiği verimli alüvyonlarla oluşan ovada yer alır” şeklinde bir açıklama var. Ancak burada ciddi bir coğrafi hata söz konusu. İkiztepe, Samsun il merkezine yaklaşık 55 kilometre uzaklıkta, güzel Bafra’mızın batısında yer alıyor. Yani müzede yer alan bu ifadede İkiztepe’nin konumu yanlış belirtilmiş. Zaten buradaki hata, basit bir yazım yanlışı değil; bir coğrafi ve tarihi bilgi hatası.
İkiztepe, Samsun’un değil, Bafra ilçesinin batısında, oldukça uzak bir mesafede yer alıyor. Hem de arkeolojik kazıların aktif bir şekilde devam ettiği ve tarihi önemiyle dikkat çeken bir bölge. Bu bölge, Orta Tunç Çağı’ndan Helenistik döneme kadar uzanan çok sayıda tarihi eseri barındırıyor ve Samsun’un geçmişi açısından son derece önemli. Ancak, müzede bu kadar ciddi bir yanlışlık yapılması, ziyaretçilere hem tarihsel hem de coğrafi anlamda yanlış bilgi verilmesine yol açıyor. Müzede yapılan bu hatalar, aslında hem bilimsel hem de eğitimsel bir kayıptır.
Tarihe saygısızlık ve kültürel fiyasko
Bu şehir, bu topraklar, Kızılırmak’ın getirdiği bereketle tarih boyu nice medeniyet taşıdı. İkiztepe’sinden Amisos’una kadar zengin bir geçmişin üstüne, bu kadar gösterişli ama içi boş bir müze inşa etmek, tarihe değil egoya yatırım yapmaktır.
Samsun halkı bu kadar değersiz değil.
Manşetimizde bir felakete değindik; dün gece mahsulü don vurmaya başladı, tarihimizi de Samsun Müzesi’ndeki dağınık ışık sistemleri ve nice hata vurdu.
Müze açtık diye övünenler, önce içeri bir girsin.
Belki o zaman göremezlerse anlarlar: Bu sadece bir mimari değil, kültürel bir fiyaskodur.
Pazartesi görüşmek üzere.
Sevgi ve saygıyla…
