İçindekiler
2019 yılında Event Horizon Teleskobu (EHT) iş birliği, M87 galaksisinin merkezindeki kara deliğin ilk görüntüsünü dünyaya sunmuştu. Ardından 2022’de, Samanyolu’nun kalbinde yer alan Sagittarius A* kara deliğinin görüntüsü paylaşılmıştı. Ancak bu görsellerin ardında hâlâ çözülmeyi bekleyen büyük miktarda veri bulunuyordu.
Bu gizemi çözmek isteyen araştırmacılar, Wisconsin Üniversitesi ve Morgridge Araştırma Enstitüsü’ne bağlı Yüksek Verimli Hesaplama Merkezi (CHTC) altyapısıyla milyonlarca simülasyon oluşturdu. Bu simülasyonlar, Bayesyen sinir ağı adı verilen özel bir yapay zekâ modeline öğretildi. Elde edilen sonuçlar, yalnızca görüntü değil, aynı zamanda kara deliğin yapısı ve dinamikleri hakkında da benzersiz bilgiler sundu.
Kara deliğin dönüşü Dünya’ya yönelmiş
Araştırma sonuçlarına göre, Sagittarius A* neredeyse maksimum hızla dönüyor ve dönüş ekseni doğrudan Dünya’yı işaret ediyor. Ayrıca, çevresindeki ışımaların çoğu bir jet yapısından değil, kara deliğin çevresindeki sıcak elektronlardan kaynaklanıyor. Bu da mevcut teorilerle çelişen, yeni yorumlara kapı aralayan bir keşif anlamına geliyor.
Araştırmanın başındaki isimlerden, Hollanda’daki Radboud Üniversitesi’nden Dr. Michael Janssen, “Mevcut teorilere karşı bir durumu görmek elbette heyecan verici. Ancak bizim için bu sadece bir başlangıç. Modelleri geliştirerek daha derinlemesine çalışmalara devam edeceğiz” dedi.
Hesaplamada dev bir başarı
Bu tür yoğun hesaplama süreçlerinin mümkün olması, CHTC’nin 40 yılı aşkın süredir geliştirdiği yüksek verimli dağıtık bilişim sistemleri sayesinde oldu. CHTC, tek bir büyük problemi binlerce küçük parçaya ayırarak eşzamanlı çalışan bir devasa işlem filosuna dönüştürüyor.
Araştırma sürecinde 12 milyondan fazla hesaplama işlemi gerçekleştirilirken, bu işlem gücü ABD genelinde 80’den fazla kurumun katkıda bulunduğu Açık Bilim Havuzu (Open Science Pool) tarafından sağlandı.
CHTC Direktörü ve PATh Projesi Yürütücüsü Prof. Miron Livny, “Milyonlarca simülasyonluk iş yükü tam anlamıyla bizim uzmanlık alanımız. Böyle zorlu projelere katkı sağlamaktan mutluluk duyuyoruz,” ifadelerini kullandı.
Üç bilimsel makaleyle duyuruldu
Bu dev keşif, 6 Haziran 2025’te Astronomy & Astrophysics dergisinde yayımlanan üç ayrı makaleyle bilim dünyasına duyuruldu:
- Bölüm I: Kalibrasyon iyileştirmeleri ve geniş sentetik veri kütüphanesi
- Bölüm II: Bayesyen yapay sinir ağı çerçevesi Zingularity
- Bölüm III: 2017 gözlemleri üzerine sonuçlar ve geleceğe yönelik tahminler
Geleceğe ışık tutuyor
Yapay zekâ ve yüksek verimli hesaplama gücünün birleşimi, evrenin en karanlık sırlarını aydınlatmada yeni bir çağ başlatıyor. Sagittarius A* kara deliği ile ilgili elde edilen bu çığır açıcı bilgiler, önümüzdeki yıllarda kara delik fiziğinde yeni teorilerin doğmasına zemin hazırlayabilir.
diyekonustu.com
