Samsun’un İlkadım ilçesi 19 Mayıs Mahallesi Atatürk Parkı’nda yer alan ve şehrin simgesi haline gelen Onur Anıtı, 87 yaşına girdi. Türkiye Cumhuriyeti’nin kurucusu Mustafa Kemal Atatürk’ün önderliğindeki Kurtuluş Savaşı’nın başlangıcı sayılan ve Avusturyalı heykeltıraş H. Kriphel’e yaptırılan anıt, geniş bir katılımla 15 Ocak 1932’de açılmıştı.
ONUR ANITI’NIN AÇILIŞ HİKAYESİ:
Samsun halkı, Atatürk’ün Kurtuluş Savaşını başlatmak üzere 19 Mayıs 1919’da Bandırma Vapuru ile Samsun’a çıkmasını ölümsüzleştirmek amacıyla Mustafa Kemal’in karaya ayak bastığı noktada bir Anıt yaptırmaya karar vermişti. 19 Mayıs 1927 tarihinde, Samsun Valisi (1926-31) Kazım İnanç tarafından anıtın kaidesinin temeli atılmıştı. Heykel için ise, 1928’de Samsun halkı tarafından daha önce Türk Hükümeti tarafından açılan Ankara Ulus Zafer Anıtı yarışmasında birinciliği kazanmış Avusturya’lı heykeltraş, gravür ve resim sanatçısı Heinrich Krippel’e sipariş verilmişti.
MUSTAFA KEMAL, KRIPPEL’A POZ VERDİ
Heykelin sipariş edildiği Avusturya’lı heykeltraş Heinrich Krippel, 17 Eylül 1883’te Viyana’da doğmuş, Viyana Güzel Sanatlar Akademisi’nde Edmund von Hellmer ve Hans Bitterlich stüdyosunda eğitim görmüştü. Viyana’da “Çağın sanatı yapılmalı, Sanatın özgürlüğü olmalıdır” diyen ve klasik sanata daha çok önem verip, yeniliğe kapılarını kapatan Viyana Sanat Okulu’ndan ayrılarak, Berlin ve Münih’te kurulan sanatçı birliklerini örnek alarak Viyana’da kurulan ‘Secession’a katılan sanatçı, 1925 yılında geldiği Türkiye’de 1938’e kadar 13 yıl kalmış, bir çok eser vermişti. Mustafa Kemal Atatürk, bu eserler için sanatçıyı köşkte misafir etmiş ve ona anıt için poz vermişti. Krippel tekrar Türkiye’ye geri dönmek arzusuyla gittiği Viyana’dan II. Dünya Savaşı’nın patlak vermesi nedeniyle dönememiş ve geçirdiği mide ameliyatı sonrasında 5 Nisan 1945’te Viyana’da 62 yaşında vefat etmişti.
32 PARÇADAN OLUŞUYOR
Krippel, tüm heykellerinin çalışmalarını Türkiye’de yapmış, asıllarını ise Viyana’daki atölyesinde hazırlamıştı. Heykellerin bronz dökümleri parçalar halinde Viyana’daki ‘Vereinigte Metallwerke’de yapılmıştı. Samsun 19 Mayıs Anıtı Heykeli’nin dökümleri de 32 parça halinde yine Viyana’da ‘Vereinigte Metallwerke’de yapılmış, 32 parça son ayarlar ve temizlikleri ve rötuşları yapılmak üzere yola çıkarılmadan önce monte edilmiş, kontrol edilmiş ve sonra tekrar sökülerek taşınmak üzere 32 adet sandığa konulmuştu. Heykelin sandıkları, Hamburg’dan hareket eden Alman ‘Dusche Levant Linie’ Kumpanyasının Nicea vapuru ile taşınarak, 15 Ekim (Teşrin-i Sani)1931 Pazar günü, Samsun limanına getirilmiş, ancak sandıklar hava muhalefeti nedeniyle 17 Ekim Salı günü gemiden indirilebilmişti. Heinrich Krippel de Samsun’a heykel ile birlikte aynı vapur ile gelmiş, Park Oteli’ne yerleşmişti. Heykelin daha önceden inşaatı tamamlanan kaidesi üzerine monte edilmesi sırasında, bizzat Krippel de Viyanalı bir mühendis olan Mayer ile birlikte görev almıştı.
ASKERİ BANDO VE MARŞLAR EŞLİĞİNDE…
Anıtın açılış töreni için başlangıçta İnönü Zaferi’nin yıl dönümü olan 10 Ocak günü düşünülmüş ancak bazı hazırlıkların yetişmemesi üzerine açılış töreni, 15 Ocak (Kanun-i Sani) 1932 Cuma günü, büyük bir kalabalığın katılımıyla gerçekleşmişti. Saat 14:00’e yaklaşırken Tokat’tan gelen askeri bando marşlar çalarak tören alanına gelmiş, ardından askeri kıta, jandarma, polisler, mektepliler, esnaf cemiyeti mensupları, şehirde yaşayan yabancılar, konsoloslar, sınai ve mali müessese mensupları, civar kasabalardan gelen halk ve Samsun halkı anıtın etrafında yerlerini almıştı. Bando tarafından çalınan İstiklal Marşı’nın ardından, anıtın önünde yapılan kürsü’den Reis-i Cumhur ve Başvekil tarafından gönderilen telgraflar okunmuştu. Vali Mehmet Salim Gündoğan, yaptığı bu konuşmanın ardından heykele sarılı örtüyü tutan kurdelayı kesmiş ve heykelin açılışını yapmıştı.
Kaynak: www.diyekonustu.com
