İçindekiler
Amerikalı sağlık yetkilileri, benzin istasyonlarında, büfelerde ve tütün ürünleri satan dükkanlarda sıkça rastlanan parlak renkli küçük şişeler hakkında halkı uyarıyor. Genellikle enerji içeceği ya da zihinsel performans artırıcı takviyeler olarak pazarlanan bu ürünler, aslında ciddi yan etkilere yol açabilen ve bağımlılık yapabilen “tianeptin” adlı bir madde içeriyor.
ABD’deki zehir kontrol merkezleri, son on yılda bu maddeyle bağlantılı vaka sayısında istikrarlı bir artış bildirdi. Geçtiğimiz ay ise ABD Gıda ve İlaç Dairesi (Food and Drug Administration – FDA), sağlık çalışanlarını bu ürünlerin “oluşturduğu tehlikenin büyüklüğü” konusunda resmi olarak uyardı.
Tianeptin ABD’de nasıl satılıyor?
Tianeptin, bazı ülkelerde antidepresan olarak düşük dozda ve günde üç kez alınan hap formunda onaylı. Ancak ABD’de hiçbir tıbbi durum için FDA onayı almış değil. Ayrıca gıda ve içeceklere ya da takviye ürünlere eklenmesi de yasal olarak mümkün değil.
Buna rağmen, Zaza, Tianaa, Pegasus ve TD Red gibi isimlerle anılan markalar, bu maddeyi içeren ürünleri yasa dışı şekilde piyasaya sürüyor. Teknik olarak bu yasadışı olsa da, FDA takviye ve içeceklere eklenen içerikleri önceden onaylamıyor.
New Jersey Zehir Bilgilendirme ve Eğitim Sistemi’nden Dr. Diane Calello, “Bu tür ürünler, denetimden geçmeyen gri alanda kalan takviyeler. İçerikleri ilaçlar kadar sıkı bir şekilde test edilmiyor,” dedi. Calello’nun liderliğindeki bir ekip, geçtiğimiz yıl Neptune’s Fix adlı aromalı bir içecekle bağlantılı acil vaka artışını belgeledi. Ürünü tüketenler hızlı kalp atışı, düşük tansiyon ve nöbet gibi belirtiler gösterdi. 20 hastanın yarısından fazlası yoğun bakıma alındı.
Neden kullanılıyor?
Tianeptin içeren ürünler, FDA onayı olmadan ve bilimsel kanıta dayanmaksızın bağımlılık, ağrı, depresyon gibi sağlık sorunlarına “çözüm” sunduğunu iddia ediyor. 2018’de FDA, “opioid isteğini benzersiz şekilde bastırır” iddiasıyla satılan Tianna adlı ürünün üreticisine uyarı mektubu gönderdi.
Tianeptin opioid olmasa da, beyindeki bazı opioid reseptörlerine bağlanarak kısa süreli olarak okikodon gibi etkiler yaratabiliyor. Aynı zamanda, solunumu tehlikeli şekilde yavaşlatma gibi opioidlerle benzer riskler taşıyor. Ohio’daki Nationwide Çocuk Hastanesi’nden Dr. Hannah Hays, “İnsanlar opioid benzeri etkiler için veya yoksunluk semptomlarını kendi kendilerine gidermek amacıyla kullanıyor. Bu da solunumun yavaşlaması gibi ciddi sorunlara yol açabiliyor” dedi.
Hays, bu tür şikayetleri olan kişilerin, FDA onaylı tedaviler için sağlık profesyoneline başvurmaları gerektiğini vurguluyor.
Kullanım artıyor mu?
Euronews Türkçe’de yer alan habere göre: Ulusal ölçekte yapılan analizlere göre, tianeptin ile bağlantılı zehir kontrol merkezi çağrıları 2018’den 2023’e kadar %525 arttı. Bu vakaların yaklaşık %40’ı tıbbi müdahale gerektirdi ve bunların yarısından fazlası yoğun bakım tedavisi aldı.
Uzmanlara göre bu artış, hem ürünlerin kullanımının yaygınlaşmasından hem de daha güçlü ve tehlikeli formların piyasaya sürülmesinden kaynaklanıyor. New Jersey’deki araştırmacılar, Neptune’s Fix adlı içecekte sentetik esrar ve başka maddelerin de bulunduğunu tespit etti.
Dr. Calello, “O şişenin içinde tam olarak ne olduğunu hiçbir zaman bilemezsiniz. Daha önce aynı ürünü kullanmış olsanız bile, farklı bir içerikle karşılaşabilirsiniz,” uyarısında bulundu.
Tianeptin kullanımını azaltacak politikalar var mı?
Tianeptin, ABD federal yasalarında Kontrollü Maddeler listesinde yer almıyor. Yani eroinden LSD’ye kadar birçok zararlı maddeyi içeren yasa kapsamına dahil değil. Ancak Alabama, Georgia, Michigan, Minnesota, Ohio ve Tennessee gibi yaklaşık bir düzine eyalet, tianeptini yasaklayan ya da sınırlandıran düzenlemeler yaptı.
Bu yasaklar bazı kullanıcılar arasında yoksunluk belirtilerine neden olsa da, eyalet verileri maddeyle ilişkili zararların azaltılabildiğini gösteriyor. Örneğin Alabama, 2018-2021 yılları arasında tianeptinle bağlantılı çağrılarda %1400’ün üzerinde artış yaşadı. Ancak eyaletin 2021’de maddeyi yasaklamasının ardından vaka sayıları azalmaya başladı.
