Dış görünüşü sıradan bir kurbağadan farksız: Tombul, yeşil, üzerinde siğilimsi kahverengi lekeler ve canlı altın renkli gözlere sahip. Ancak tehdit edildiğinde Sonoran Çölü kurbağası olağanüstü bir şey yapıyor: Derisindeki özel bezlerden güçlü bir psikedelik bileşik salgılıyor.
Ancak bu güçlü kimyasal savunma mekanizması, artan psikedelik ilaç ilgisi nedeniyle şimdi hayatta kalması için bir tehdit haline geldi.
Meksika’daki tuzaklar, bazı kurbağa popülasyonlarını neredeyse yok ederken diğerlerinde ciddi gerilemelere yol açtı. Bu bulgular geçen ay Denver’da düzenlenen “Psikedelik Bilim” adlı konferansta sunuldu.
“Yalnızca on yıl içinde, bilinç genişlemesi ve iyileşme adına bu türü yok olmanın eşiğine getirdik,” dedi araştırmacı ve klinik terapiler uzmanı Dr. Anny Ortiz. Madison, Wisconsin merkezli, tıbbi amaçlı psikedelik ilaç araştırmaları yapan kar amacı gütmeyen Usona Enstitüsü’nde görev yapan Ortiz, habitat kaybı ve iklim değişikliği gibi insan kaynaklı tehditlerin yanında, “yaygın kurbağa istismarı”nın bu tür için “üçlü darbe” anlamına geldiğini vurguladı.
Bilim insanları 1967’de Sonoran Çölü kurbağasının salgılarında bulunan psikedelik bileşik 5-MeO-DMT’yi kimyasal olarak tanımladı. Ancak yakın zamana kadar, çok az kişi bu amfibilerle ilgileniyordu ya da onların bu özelliklerinden haberdardı. Bu durum, 2014 yılında ABD medyasında kurbağa salgılarının kurutularak sigara gibi içildiğinde kısa ama yoğun bir halüsinojenik etki yarattığının yayılmasıyla değişti.
Dr. Ortiz’e göre bu haberlerin çoğu, sözde “kurbağa ilacı”nın Sonoran Çölü’ndeki yerli halklar tarafından yüzyıllardır kullanıldığı iddiasını da içeriyordu. Ancak bu iddiaları destekleyen herhangi bir tarihsel ya da etnografik kanıt bulunmuyor. Ortiz bu molekül üzerine doktora tezini Wisconsin Üniversitesi-Madison’da tamamlamıştı.
Zamanla bu madde, kendini şaman olarak tanıtan kişiler, yeni çağ ruhani liderleri ve yeraltı terapistleri tarafından sunulan kârlı bir ürün haline geldi. ABD’nin pek çok yerinde, insanların bu salgıyı içmek için gittikleri “kurbağa kiliseleri” ortaya çıktı. Bu yerler Kaliforniya, Minnesota, Teksas, Wisconsin gibi eyaletlerde faaliyet gösteriyor.
ABD’de 5-MeO-DMT, resmi olarak tıbbi kullanımı olmayan ve kötüye kullanım riski yüksek Schedule I kontrollü maddeler arasında yer alıyor. Ancak bazı gruplar, bu maddeyi “ibadet sakramenti” ilan ederek Dini Özgürlük Restorasyon Yasası kapsamında yasal ayrıcalıklar elde etti.
Artan talebi karşılamak için Meksika’ya gelen yabancıların sayısı da arttı. Ortiz’in doğup büyüdüğü bölgede, yerel halkın kurbağaları ekonomik bir meta olarak görmeye başladığını aktardı. Meksikalı çiftçiler artık bu kurbağaları kovalarda ve çuvallarda toplayarak satışa sunuyor. Kurbağalar esaret altında kaldıkları süre boyunca ciddi stres yaşıyor ve salgıları tekrar tekrar alındığı için fiziksel olarak zarar görüyorlar.
Bu tür, Meksika’da halen yasal koruma altında değil ve Uluslararası Doğayı Koruma Birliği (IUCN) tarafından “asgari endişe” kategorisinde değerlendiriliyor. Ancak Dr. Ortiz, baskının kurbağalar için büyük bir tehlike yarattığını düşünerek, Meksika Ulusal Özerk Üniversitesi’nden Prof. Dr. Georgina Santos-Barrera ile bir koruma değerlendirmesi yürütmek üzere iş birliği yaptı.
2020-2024 yılları arasında Sonora eyaletinde dokuz, Chihuahua’da bir olmak üzere toplam on bölgede gece gözlemleri yapıldı. Toplamda yaklaşık 400 yetişkin ve 2.000 yavru kurbağa tespit edildi. En az üç büyük popülasyon tamamen yok olmuş görünürken, birkaç bölgede de ciddi azalmalar gözlemlendi.
Bulunan kurbağalar, önceki yıllarda gözlemlenenlere göre belirgin şekilde daha küçüktü. Bu durumun endişe verici olduğunu belirten Ortiz, çünkü büyük kurbağaların üreme kapasitesi çok daha yüksek. “Çevresel koşullar uygundu,” dedi, “ama büyük bireyler ortadan kaybolmuştu.”
Sonoran Çölü kurbağaları — ABD’de Colorado Nehri kurbağası olarak da bilinir — ekosistem için önemli birer avcı ve av görevi görüyor. Popülasyon düşüşü ekolojik dengeyi de tehdit ediyor. Dr. Santos-Barrera, tarım zararlılarında son yıllarda artış gözlemlediklerini belirterek, “Kurbağalar yok, dolayısıyla bu böcekleri kontrol eden doğal yırtıcılar da yok,” dedi Ortiz.
Ortaya koydukları veriler yayınlandıktan sonra, Ortiz ve Santos-Barrera bu türün IUCN Kırmızı Listesi’ndeki statüsünün değiştirilmesini talep edecek. Aynı zamanda Meksika’da ulusal koruma yasalarının devreye alınmasını da umuyorlar.
ABD, Sonoran Çölü kurbağasını Nesli Tehlikedeki Yaban Hayvanlarının Uluslararası Ticaretine İlişkin Sözleşme (CITES) kapsamında koruma altına alınması için aday gösterdi. Bu konu Kasım ayında oylanacak.
Ancak Dr. Ortiz’e göre koruma yasaları ve ticaret düzenlemeleri tek başına yeterli değil. Esas ihtiyaç, psikedelik kullanıcılarının toad (kurbağa) kullanımından vazgeçmesini sağlamak.
Dr. Ortiz, sentetik 5-MeO-DMT’nin doğal versiyonuyla birebir aynı olduğunu, hatta bazı bitkilerden de bu molekülün elde edilebildiğini belirtti. Ancak bazı uygulayıcılar “doğal olan iyidir” diyerek kurbağa salgılarını tercih etmeye devam ediyor. Kimileri, kurbağa salgılarındaki başka kimyasalların da deneyime katkı sağladığını iddia ediyor.
Fakat Dr. Ortiz’e göre bu diğer bileşikler zihin üzerinde hiçbir etkisi olmayan kardiyotoksinler. “Kurbağa salgısını kullanmanın hiçbir ek faydası yok” dedi.
NYTimes