Havza halkı mitingde: Biz de bir şey yapmaya muktediriz

“Havzalılar mektep binasında umumi fevkalâde bir içtima yaparak memleket için ilk endişe ve heyecanlarını yaşadılar. Esnaf, tüccar, halk mektebe birikiyor, teşkilat yapmak, silahlanmak mecburiyetini burada öğreniyorlardı. İçtimadan sonra ümitle parlayan her gözde: Biz de bir şey yapmaya muktediriz” diyen bir mana okunuyordu. (Gotthard JAESCHKE)

HAVZA BELEDİYE REİSİ İBRAHİM BEY’İN ANILARI

Havza Belediye Reisi İbrahim Bey anılarında 28 Mayıs gününü şöyle anlatır: Paşadan mülhem olarak 28 Mayıs 1919 günü mektep binasında umumi ve fevkalade bir içtimaa halkı davet ettik. Daha sabahtan dükkânlarını kapayan esnaflar, tüccarlar, halk mektebe birikiyor teşkilat yapmak ve silahlanmak mecburiyetini öğrenerek birer birer sakinane avdet ediyorlardı. Artık paşanın maiyet erkanı da ayrı ayrı faaliyete geçerek Havza’da bir Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti teşkil için memleketin mutebaranı ve ileri gelenleri sıkıştırılıyordu. Fakat bir türlü bu cemiyeti teşkile muvaffak olunamıyordu. Bir gün paşa belediye reisi olmam itibariyle beni çağırdı ve huzurlarına gittiğim zaman gayet nazikane bir surette beni kabul buyurdular. Bir sigara ve bir de kahve ikram ettiler. Bilahara yapılacak işleri not ettirdiler. Bugün evvela Müdafaa-i Hukuk cemiyetini teşkil edeceksiniz ikincisi önümüzdeki Cuma günü yukarı büyük camide bir mevlid okutacaksınız ve ben de gelip dinleyeceğim ve bütün köy halkını da çağırınız bugünün icaplarını onlara anlatınız. Belediye önünde halka hitabede bulunmak suretiyle halkın irşat ve tenvirine çalışacaksınız. Bu iki işi sizden beklerim diye kati bir ifade ile emrettiler. Arzu ve müsaadelerinden aldığım kuvvetle artık yeni bir inkılap yolu üzerinde yürümeye başladığımızı anladık. 

ZÜBEYRZADE MEHMET FUAD’IN ANILARI
Zübeyrzade Mehmet Fuad’ın anılarında 28 Mayıs günü ise şöyledir:

Mustafa Kemal Paşa’yı her ziyaretimde kendisini daha canlı buluyor, istiklal ve inkılap için söylediği tarihi örneklerden ümitleniyorduk. Anafartalar kahramanı cazip ve sakin bir tavırla söz söylerken, Türk’ün ümit ve imanını temsil eden bir kararlılık ve sabır heykeli olduğunu gösteriyordu. Bu tarihi sözlerdi ki, bizim ruhumuzu değiştirdi, imanımızı kuvvetlendirdi, bu sözler bizi teşkilatçı yaptı. Bu sözler bizi dünün bütün dertlerini elemlerini unutturdu ve anadan doğma bir zindelik kabiliyeti bahşetti. 

Bu sözlerden ilham olunuyordu ki bütün Havzalılar 28 Mayıs 1919 günü okul binasında olağanüstü genel bir toplantı yaparak memleket için ilk endişe ve heyecanları yaşadılar. Daha sabahtan dükkanlarını kapayan esnaflar, tüccarlar, halk okula birikiyor, teşkilat yapmak, silahlanmak mecburiyetini burada öğreniyorlardı. Toplantıdan sonra ümitle parlayan her gözde “biz de bir şey yapmaya muktediriz” diyen bir anlam okunuyordu.  

HAVZA GENELGESİ

Mustafa Kemal Paşa, Havza’dan vali, mutasarrıflık ve kolordulara gönderdiği bir genelgede, İzmir’den sonra Manisa ve Aydın’a da Yunanların girişi üzerine gelecek tehlikenin daha açık görüldüğünü bildirdi. Yurt bütünlüğünün korunması için ulusal tepkilerin daha canlı olarak gösterilmesini istedi. Üç gün süre ile diğer işlerin ertelenerek büyük ve coşkun toplantıların yapılmasını, büyük devletlerin temsilcileriyle Hükûmete etkili telgraflar çekilmesini istedi. 

“İzmir’in ve maalesef bunun arkasından da Manisa ve Aydın’ın işgali, gelecekteki tehlikeyi daha açık olarak sezdirmiştir. Yurt bütünlüğümüzün korunması için, milletçe gösterilen tepkinin daha canlı ve sürekli olması gerekir. Yaşayışımızda ve millî bağımsızlığımızda gedikler açan işgal ve ilhak gibi olaylar, bütün millete kan ağlatmaktadır. Izdıraplar dindirilemiyor, sindirilmesi ve katlanılması mümkün olmayan bu duruma derhal son verilmesinin bütün medeni milletlerle büyük devletlerin adalet ve nüfuzundan sabırsızlıkla beklendiğini göstermek maksadıyla, önümüzdeki hafta içinde ve çeşitli illere göre, Pazartesi başlayıp çarşamba günü müracaatın arkası alınmak üzere, büyük ve heyecanlı mitingler yapılarak milli gösterilerde bulunulması, bunun bütün kasaba ve köylere kadar yaygınlaştırılması, bütün büyük devletlerin temsilcileriyle Babıâli’ye etkileyici telgraflar çekilmesi…”

DİYARBAKIR’DA ERMENİ TEHLİKESİ İÇİN TELGRAF

Diyarbakır 13. Kolordu Vasıtasıyla Mebus Kamil Efendi’ye
Havza, 28 Mayıs 1919

Doğu vilayetlerinin Ermenilere veya herhangi bir yabancı idaresine geçmesine mani olmak ancak bu vilayetlerde tam asayişin ve özellikle bütün milletçe fikir birliğinin mevcudiyetini ispat etmek, tek vücut olan milletin haklarını ve bağımsızlığını korumak için en son fedakârlığı göze aldığını bütün dünyaya göstermekle mümkün olacağı zat-ı âlilerince bilinmektedir. 

9. Ordu Kıtaatı Müfettişi Padişahın Fahri Yaveri
Mustafa Kemal

HAVZA’DA BENZİN SIKINTISI

Havza’dan Erkan-ı Harbiye Umumiye Riyasetine (Genelkurmay)

Memleket içerisinde yapılan toplantıdan günlük bağlantı ve ilişkiler gösteriyor ki bazı önemli merkezlere bizzat gitmek özellikle zorunluluk gereğidir. Kolordudan emir ve iyileştirme suretiyle  üç otomobil hazırlanabildi. Fakat benzin kesinlikle yoktur. 15.Kolordu’dan Sivas civarına benzin getirtmek mümkün olmadığı gibi kesin olarak yetmediği cevabını verdiler. Bizleri ve gelecekteki faaliyetleri engelleyen benzinin hiç olmazsa Erzurum noktasına girinceye kadar İstanbul’dan gönderilme zorunluluğu vardır. Bu takdirde Altay Vapuru’yla yetiştirilemeyen benzin amaca asla hizmet etmeyecektir. Hiç olmazsa daha bin kilo benzinin Harbiye Nezareti’nden satın aldırılarak Samsun’a gönderilmesi ve deposunun da fazlaca yüklenmesi işin takibine emir ve müsaade buyurulmasını özellikle rica ederim. 

28 Mayıs 1919
9. Ordu Kıtaatı Müfettişi  Mustafa Kemal

Benzin Sıkıntısını Belirten Belge

İNGİLİZ BELGELERİNDE SAMSUN

İstanbul İngiliz Yüksek Komiseri Amiral Calthorpe 28 Mayıs 1919 tarihindeİngiliz Dışişleri Bakanı Lord Curzon’a telgraf gönderir.

İstanbul İngiliz Yüksek Komiseri Amiral Caltporpe’da Lord Curzon’a
İstanbul, 28 Mayıs 1919

Lordum

Kasabada  bulunan kamu güvenliği koşullarına saygı göstererek, Samsun’daki yardım heyetinden (Relief Oficer) yüksek komisyon  personeline gönderilen bir raporun bilgi kopyalarını iletme onuruna sahibim.

Ayrıca bir Laz haydutun öldürüldüğünü bildiren bir telgraf kopyası da ekliyorum.

A.Calthorpe
Yüksek Komisyon

KAYNAKÇA:
Zeki Sarıhan, Kurtuluş Savaşı Günlüğü I, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara, 1993. Gotthard Jaeschke, "Havza ‘da Mustafa Kemal Paşa ”, Belleten, C. XLVI, Sayı: 1 82 , TTK. İbrahim Cebecioğlu“Atatürk Havza’da Neler Yaptı”19 Mayıs Halkevi Dergisi, Cilt 7, Sayı 66. Zübeyrzade Mehmet Fuat, Yurdumuz Havza, (Haz. Ali Tuzcu), Ankara, 1998. Baki Sarısakal, Belge ve Tanıklarla Samsun’dan Ankara’ya, Cilt,1, Samsun Büyükşehir Belediyesi Kültür Yayınları, Samsun, 2008. Bilal N. Şimşir. İngiliz Belgelerinde Atatürk, Cilt 1, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara, 1992.